, , ,

КРАЛОТ АРТУР: ЛЕГЕНДАТА ЗА МЕЧОТ

Лишен од неговото родно место, Артур се враќа повторно на голема врата.

Младиот Артур ја води својата дружина преку задните пролази од Лондониум, не знаејќи за неговата царска лоза се додека не го извади Ескалибур. Тој се соочува со моќта и влијанието на мечот и приморан е веднаш да одлучи што понатаму.

Придружувајќи се со бунтовниците и една таинствена млада жена, Гвиневер, тој мора да ја научи моќта на волшебниот меч, да се соочи со неговите демони и да го обедини народот во битка против диктаторот Вортигерн, човекот кој што ги уби неговите родители и му ја украде круната за да стане крал.

Кралот Артур е легендарен британски лидер од доцниот V. и раниот VI. век кој според средновековни извори ја предводел одбраната на романо-келтска Британија против саксонски освојувачи во раниот VI. век. Деталите за приказната на Артур се во главно составени од фолклорни и литературна измислици, а неговото историско постоење е сè уште предмет на расправа помеѓу модерни историчари.[2]Ретката историска позадина на Артур е собрана од различни извори, вклучувајќи ги Annales Cambriae, Historia Brittonum, и ракописите на Гилда. Иако името на Артур се појавува и во порани поетски извори како Y Gododdin.[3]

Тоа што Артур денес важи за легендарна фигура од меѓународен интерес во главно се должи на книгата од XII век Historia Regum Britanniae (Историја за британските кралеви) на Галфрид Монмутски.[4] Сепак според некои велшки и бретонски приказни и поеми поврзани со приказната на Артур датираат од пред споменатото дело; во овие приказни Артур се појавува или како голем воин, штитеник на Британија од разни човечки и натприродни непријатели или како волшебна фигура од фолклорот, некогаш поврзуван со велшкиот „другсвет“, Анун.[5] Не е познато колку од Галфридовата Historia (завршена во 1138) се базира на вакви порани извори, а колку од делото е само негова измисленост.

Иако темите, настаните и ликовите од легендата за Артур варираат од текст до текст, не постои една стандардна верзија, настаните од Галфридовата верзија често служат како почетна точка за останатите понатамошни приказни. Галфрид го опишува Артур како крал на Британија кој ги има победено Саксонците и формира имерија над Британија, Ирска, Исланд, Норвешка и Галија. Всушност многу елементи и настани, кои сега се составни делови од Артуровата приказна се појавуваат во делото на Галфрид, вклучувајќи ги: таткото на Артур, Утер Пендрагон, волшебникот Мерлин, жената на Артур Гвиневир, мечот Екскалибур, раѓањето на Артур во Тинтејџел, неговата последна битка против Мордред во Камлан и последниот одмор во Авалон. Францускиот писател од XII век, Кретиен де Троа, кој ги додава Ланселот и Светиот грал во приказната, го отпочнал жанрот на Артуровата романса кој станува значаен страк од средновековната литература. Во овие француски приказни, раскажувачкиот фокус често се пренесува од самиот Артур па се до другите ликови, како што се Витезите од Округлата Маса. Артуровата литература се развива за време на средновековието, а избледува со тек на вековите сè додека не доживува големо оживување во XIX. век. Во XXI. век, легендата опстојува не само во литературата туку и во театарот, филмот, телевизијата, стриповите и сл.

Дебата

Историската основа за легендата на Кралот Артур надолго е дебатирана од научниците. Првото датумскот одредено споменување на Кралот Артур е во латински текст од IX. век. Едно филозофско школо, цитирајќи од Historia Brittonum (Историја на Британците) и Annales Cambriae (Велшки летописи), го сметаат Артур за автентична историска фигура, романо-британски лидер кој се борел против англо-саксонски освојувачи кон крајот на V. и почетокот на VI. век. Historia Brittonum, латинска историска компилација од IX. век придонела до некои подоцнежни ракописи од велшкиот свештеник Нениј, кој има набројано 12 битки каде Артур се борел. Овие битки кулминираат со Битката на ридот Бадон, каде што се верува дека тој самиот убил 960 луѓе. Скорешни истражувања се сомневаат во веродостојноста на Historia Brittonum како извор на историјата од овој период.[6]

Другиот текст што го поддржува историското постоење на Артур во X век, Велшките Летописи, кој исто така го поврзува Артур со Битката кај Ридот Бадон. Летописите за оваа битка датираат од 516-518, а исто се споменува и Битката кај Камлан, каде Артур и Мордред се убиени, а датираат од 537-539. Овие детали често се употребувани за да ја зацврстат самодовербата на историјата и да потврдат дека Артур навистина се борел кај Ридот Бадон. Сепак проблеми се имаат појавено, со користење на овој извор за поддржување на текстот од Историјата на Британците. Последните истражувања покажуваат дека Велшките Летописи се основани врз хроника започната кон крајот на VIII век во Велс. Додатно, сложеноста на текстуалната историја за Велшките Летописи исклучуваат било каква сигурност дека летописите за Артур биле додадени толку рано. Најверојатно се додадени некаде во средината на X век и можно е да не постоеле порано во некој сет на летописи. Книжењето за Ридот Бадон најверојатно доаѓа од Историјата за Британците.

Овој недостаток за убедување е причината затоа зашто многу историчари го исклучуваат Артур од нивните текстови за по Романската Британија. Во погледите на историчарот Томас Чарлс-Едвардс, „во оваа фаза на истажување, може само да се каже дека можно е да постоел историски Артур (но…) историчарите сѐ уште неможат да кажат ништо за нговата вредност“. Овие понови пристапи на незнаење се релативно нов тренд; постарите генерации на историчари биле помалку скептични. Историчарот Џон Морис направи наводно владеење на Артур, организираниот принцип за неговата истпорија на по Романска Британија и Ирска, Времето на Артур (1973). Дури и тогаш, тој многу малку кажа за Артур.

Делумно во реакциите за ваквите теории, другите философски школи се појавуваат со аргументи дека Артур воопшто историски не постоел. Времето на Артур од Морис го поттикна археологот Новел Мирс да набљудува дека ’ниедна фигура на историската и митолошката граница трошела повеќе од времето на историчарите’ (10). Гилдас, полемичар од 6иот век во Урнатините на Британија, напишана според сопствните сеќавања за Ридот Бадон, ја спомнува битката но не го спомнува Артур (11). Артур не е споменат во хрониката за Англо-саксонците и не е имнуван во ниеден манускрипт напишан помеѓу 400 и 820.(12) Тој е отсутен и од Црковната историја на Англискиот народ на Беде во почетокот на 8иот век, друг голем извор за пороманската историја кој го споменува Ридот Бадон (13). Историчарот Дејвид Думвил има напишано: ’ мислам дека можеме да се тргнеме од него (Артур) само за кратко. Тој своето место во исоријата им го должи на ’кај што има чад има и оган’ фолозофските школи… факт е дека не постои ниеден историски доказ за Артур, мораме да го исфрлиме од нашата историја и пред се од насловите на нашите книги’’ (14).

Некои научници расправаат дека Артур всушност е фиктивен херој од фолклорот – дури и полузаборавено Келтско боженство – кој е награден со вистински дела во минатото. Тие цитират фигуративни паралели како што е Кентската тотемска коњска божица Хенгес и Хорса, кои подоцна се хисторизирани. Беде им ја препиша историската улога на овие легендарни личности во 5 век со освојувањето на источна Британија од страна на Англо Саксонците.(15) дури не е ни сигурно дека Артур биз земен предвид за крал во останатите текстови. Ниту Историјата ниту Летописите го нарекуваат “rex “: постар назив наместо “dux bellorum “ (водач на битки).(16) Историските документи за пороманскиот период се сиромашни, па така конечен одговар за прашањето за историското постоење на Артур е невозможно. Места и предели се идентификувани како “Артурски“ од 12 век, (17) но археологијата доверливо може да открие имиња само преку написи најдени во безбеден контекст. Таканаречениот “Артуров камен“, откриен во 1998 помеѓу рушевините во Замокот Тинтагел во Корнвал во контексти кои датираат уште од 6иот век, создадоа кратка мешаница за која се докажа дека е неважна. (18). Друг напишан доказ за Артур, вклучувајќи ја и тврдината Гластонбери е замачкана до предлози за фалсификат(19). Иако неколку историски фигури се предложени како основни за Артур, (20) но не е појавен ниту еден убедлив доказ за овие идентификации.

Име

Потеклото на Велшкото име Артур останува предмет за дебата. Некои викаат дека потекнува од латинската фамилија од Арториус, од нејасна и оспорувачка етимологија. Други прелози се за доаѓање од Велшкиот арт, што значи мечка, и е дадено арт-ур (од претходното Арто-риус ), “човек-мечка“, би било оригиналната форма, но сепак има нејаснотии и во оваа теорија.(22) Можеби е важно за оваа дебата, за тоа дека Артуровото име се појавува како Артур, или Артурус, во постарите Латински текстови за Артур, но никогаш како Арториус. Сепак ова ништо не кажува за потеклото на името Артур, за тоа како Арториус по некоја нормала ќе стане Артур кога ќе се изговори на Велшки; како што ЏОн Коч има потенцирано, би значело дали е тоа латинската препорака за историскиот Артур (ако тој се викал Арториус и ако навистина постоел) мора да датираат уште од пред 6иот век. (23) алтернативна теорија го поврзува името Артур со Арктурус, најсветлата ѕвезда во соѕвездието Ботес, блиску до Големата Мечка. Името значи “чувар на мечката“(24). Класичното латинско Арктурус исто така може да доаѓа од Артур кога ќе се каже на Велшки, а неговата позиција и светлост на небото ги наведе луѓето да го гледаат како “чувар на мечките“ ( поради близината до Големата Мечка) и водачот на другите ѕвезди од Ботес(26). Точното значење на етимолозите не им е јасно. Често се претпоставува дека потеклото на Арториус би значело дека легендите за Артур имаат оригинален историски извор, но неодамнешните студии откриваат дека оваа претпоставка можеби и не е баш поддржана. За споредба, доаѓањето на Артур од Арктурус може да се земе за укажување на не историското потекло на Артур, но Тоби Грифин предложи дека тоа можеби е алтернативно име за историскиот Артур за да биде попривлечно за латинските оратори.

Модерна легенда

Во средината на 20 век, влијанието на романската традиција за Артур продолжува, преку новелите Единствениот Иден Крал на Т. Х. Вајт (1958) и Маглата на Авалон на марион Зимер Бредли (1982) како додаток на комичните стрипови како Принц Валијант (1937). Тенисон ја преработи романтичната приказна за Артур за да им се допадне и да коментира на овие прашања денес, и исто така ова е случајот на модерните третмани. Приказните на Бредли на пример, имаат феминистички пристап кон Артур и неговата легенда спротивно од приказните најдени во средновековните материјали, а американските автори често ги преработуваа приказните за Артур за да содржат повеќе вредности како што е еднаквоста и демократијата. Романсата на Артур стана популарна исто и на филм. Музиклот Камелот фокусирана на љубовта на Ланселот и Гвенивер и изневерениот Артур е направен во 1967. Романсата традиција за Артур е очигледна и според критиките успешно е прикажана во Lancelot du Lac на Роберт Бресон (1974), Perceval le Gallois на Ерик Ромер (1978) и фантастичниот филм на Џон Борман Ескалибур (1981); исто така главен извор за материјали се користени во артуровата сатира Монти Пајтон и Светиот грал (1975).

Прераскажувањата и пресликувањата за романсните традиции не се единствениот важен аспект за медерната легенда на Кралот Артур. Обидите да го насликаат Артур како историска фигура на 500 година п.н.е ја одвлекува романсата. Како што имаат кажано Тејлор и Бревер ова враќање на средновековната хроничка традиција на Џефри од Монмаут и Историјата на Британија е скорашен тренд кој стана доминантен за артуровата литература во годините што ќе следат и во почетокот на втората светска војна, кога легендарниот отпот на Артур кон Германските напаѓачи ја нападнаа Британија. Серијата на радио драми на Клеменс Дан – Спасувачи (1942) го искористи Артур за да го отелотвори духот на херојскиот отпор против очајните надежи, а драмата Долго Зајдисонце на Роберт ШЕриф (1955) го прикажал Артур како заменува Романско – Британски отпор против Германските напаѓачи. Овој тренд го смести Артур во историските и фантастични новели објавени за време на овој период. Неодамна портретот на Артур како вистински херој на 5 век исто така се прои на филмското платно во кралот Артур (2004) и Последната Легија (2007).

Артур исто така е користен и како модел за денешното модерно однесување. Во 1930 Редот на Братството на Витезите од Округлата Маса формирано во Британија за да се промовираат христијанските идеали и Артуровите поими за средновековното витештво. Во Америка, илјадници момчиња и девојки се зачленија во младинските групи за Артур, како што се Витезите на Кралот Артур, каде Артур и неговите легенди се промовирани како здрави примероци. Артуровото ширење со модерната култура иде над ваквите очигледни напори со името на Артур кое регуларно е поврзувано за работи, згради и места. Како што Норис Џ. Леси има кажано „популарниот поим за појавувањето на Артур е ограничен, не изненадувачки за неколку мотиви и имиња, но нема сомнеж за продолжувањето на легенда родена многу векови наназад длабоко е вметната во модерната култура на секое ниво“.

Лишен од неговото родно место, Артур се враќа повторно на голема врата. Штом го вади мечот од каменот, тој е приморан да го прифати неговото вистинско наследство, сакајќи го или не

режија: Guy Ritchie
улоги: Charlie Hunnam, Jude Law, Annabelle Wallis, Hermione Corfield

премиера: 11.5.2017
времетраење: 126′
земја: В. Британија, Австралија, САД
жанр: Акција, авантура, драма

Трејлерот говори сам за себе, разгледајте го:

Погледнете го овој филмски спектакл во Градско Кино Милениум.

Вања Јосифовски, нов технички директор на Pinterest

КРАЛОТ АРТУР: ЛЕГЕНДАТА ЗА МЕЧОТ